Freud- Kultura jako źródło cierpień- opracowanie, Psychologia
Fizjoterapia w chorobach ukadu ruchu - Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), notatki
Filtrowanie pakietów w Liinuksie 2.4, Opracowania informatyczne
Fizjoterapia w chorobach ukladu oddechowego - wybrane jednostki, notatki
Freesco, Opracowania informatyczne
Flegon z Tralles, Opracowania, notatki
Frynich, Opracowania, notatki
Fizykoterapia - cz.II, Zdrowie
Filtr przeciwpyłkowy- wymiana, Programy PC, Odzyskiwanie danych, Manuale Fiat Stilo (eZygmunt)
Fassbinder-Liebe Ist kĤlter Als Der Tod, zachomikowane(1)
Filodemos z Gadary, Opracowania, notatki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]Filodemos z Gadary
1
Filodemos z Gadary
Filodemos z Gadary
(
. Φιλόδημος
Philodemos
, ur. ok.
–
zm. ok.
–
oeta i filozof ze
szkoły
Przez ponad 30 lat mieszkał w
, gdzie założył własną szkołę, opartą na naukach
a.
Filodemos zajmował się wieloma dziedzinami (
,
,
,
.
Był autorem m.in. ponad 30
raz traktatów
O muzyce
i
O utworach poetyckich
. Jego prace pisane w
harakteryzowały się elegancją formy a jego poglądy wpływały na rzymską teorię i krytykę
literatury. Wiele jego dzieł zaginęło w starożytności, lecz niektóre odnaleziono w
wieku i są one
pieczołowicie rekonstruowane.
Biografia
Filodemos pochodził z
obecnie Umm Qais w
). Posługiwał się bardzo dobrze
, nie wiadomo
jednak czy jego rodzice byli Grekami czy zhellenizowanymi Syryjczykami. Nieznana jest też data jego przybycia do
. Wiadomo, że był uczniem
, który wówczas stał na czele "
(szkoły filozoficznej
założonej przez
a). Być może Filodemos odwiedził też
sycylijską
gdzie miał nawiązać
kontakty z tamtejszymi epikurejczykami.
Około roku
[1]
przybył na
gdzie poznał
, który został
później jego patronem, uczniem i przyjacielem
[2]
.
Filodemos podróżował po Italii i studiował epikurejskie księgi m.in. w
Baiae
), Puteoli, Kumach (
Cumae
),
Pauzylipie (
Pausilypon
) i
(
Herculanum
) i sam szerzył poglądy Epikura, zarówno w swoich traktatach
jak i w czasie rozmów z uczniami. Dokładna data i okoliczności jego śmierci nie są znane
[3]
.
Dzieła
W latach
w
zniszczonym przez wybuch
a w
.e., odnaleziono ruiny tzw.
(
Villa dei Papiri
), należącej do Pizona, gdzie natrafiono wśród wielu zwęglonych papirusowych
zwojów, stanowiących jego bibliotekę, także na prace jego duchowego mistrza i przewodnika
–
Filodemosa.
Znajdowało się ich tam ok. 30 i przybliżały one nauki
. Zwoje, które zostały bardzo zniszczone, są obecnie
żmudnie rekonstruowane i tłumaczone w ramach Philodemus Project. W 2001 roku ukazał się w
pierwszy tom w tłumaczeniu Richarda Janko
[4]
. W przygotowaniu są kolejne tomy
[5]
.
Logika
Problematyce logicznej poświęcone było dzieło
O sposobach znakowania
(Περὶ σημείων καὶ σημειώσεων
Perí
semeíon kaí semeióseon
), które omawiało kolejne stadia postępowania zmierzające do poznania rzeczy niejawnych,
czyli niepodpadających pod zmysły, poprzez poznanie rzeczy jawnych, które są zmysłom dostępne.
Teologia
Kwestie kosmologiczne Filodemos poruszył w dziełach teologicznych, m.in.
O bogach
(Περὶ θεῶν
Perí theón
) i
O
pobożności
(Περὶ εὐσεβείας
Perí eusebeías
). W pierwszym z nich zwalczał
wyobrażenie bóstwa jako
wszechogarniającej mocy przenikającej świat, przeciwstawiając mu
oncepcję bogów nieingerujących w
ziemskie sprawy, nieczułych na losy człowieka i jego stosunek do nich. W drugim natomiast krytykował tradycyjne
wyobrażenia bogów spotykane w mitologii i poezji i przedstawiał epikurejski punkt widzenia, który mimo że
zaprzeczał istnieniu bezpośredniego związku między światem bogów a światem ludzi to jednak zalecał oddawanie
czci bogom, ze względu na podziw dla cech boskich, szczególnie wewnętrznego spokoju (
.
Filodemos z Gadary
2
Etyka i moralność
Jego dzieła, wykorzystujące
, były wykładem przedstawiającym
zasady życia szczęśliwego.
Zachowały się urywki pism etycznych Filodemosa:
O gniewie
(Περὶ ὀργῆς
Perí orgés
),
O zazdrości
(Περὶ φθόνου
Perí phthónu
),
O szaleństwie
(Περὶ μανίας
Perí manías
),
O miłości
(Περὶ ἔρωτος
Perí érotos
),
O wolności słowa
(Περὶ παρρησίας
Perí parresías
),
O pochlebstwie
(Περὶ κολακείας
Perí kolakeías
),
O dobrym władcy według
Homera
(Περὶ τοῦ καθ' Ὅμηρον ἀγαθοῦ βασιλέως
Perí tú kath' Hómeron agathú basiléos
),
O zuchwalstwie
(Περὶ
ὑπερηφανίας
Perí hyperephanías
),
O chciwości
(Περὶ φιλαργυρίας
Perí philargyrías
),
O gospodarowaniu
(Περὶ
οἰκονομίας
Perí oikonomías
),
O bogactwie
(Περὶ πλούτου
Perí plútu
),
O śmierci
(Περὶ θανάτου
Perí thanátu
),
O
radości z cudzego nieszczęścia
(Περὶ ἐπιχαιρεκακίας
Perí epichairekakías
) a także fragmenty dialogów
O
małżeństwie
(Περὶ γάμου
Perí gámu
).
Historia filozofii
Dzieje
rzedstawił Filodemos w
Historii filozofii
(Τῶν φιλοσόφων σύνταξις
Tón philosóphon sýntaksis
),
poświęconej poszczególnym szkołom filozoficznym i ich przedstawicielom. Napisał biografię
a
–
O Epikurze
(Περὶ Ἐπικούρου
Perí Epikúru
), a także pracę
O poglądach stoików
(Περὶ τῶν στωϊκῶν
Perí tón stoikón
), w której
dyskutował z sądami
.
Sztuka
oświęcił Filodemos traktaty
O muzyce
(Περὶ μουσικῆς
Perí musikés
),
O utworach poetyckich
(Περὶ
ποιημάτων
Perí poiemáton
) i
O sztuce wymowy
(Περὶ ῥητορικῆς
Perí rhetorikés
), gdzie skupił swą uwagę na
rozważaniu wywoływania przeżyć estetycznych u odbiorców, natomiast nie zajmował się funkcjami
utylitarno-dydaktycznymi sztuki.
Muzyka
Dzieło
O muzyce
składa się z księgi I, przedstawiającej poglądy innych filozofów (platońską, perypatetycką i stoicką
koncepcję sztuki muzycznej) i ksiąg II-IV, w których Filodemos polemizował z nimi. Dzieło nie zachowało się w
całości do naszych czasów i na podstawie oznaczeń zostawionych przez skrybę przypuszcza się, że liczyło 152
kolumny (całość lub tylko sama księga IV, tu zdania badaczy są podzielone
[6]
).
Filodemos poprzez termin
(μουσική
musiké
) rozumiał jedynie warstwę muzyczną, a nie jak krytykowani
przezeń filozofowie sztukę poetycko-muzyczną, a za muzyków uważał jedynie kompozytorów melodii
przeznaczonych do wykonania na instrumencie i nie zaliczał do nich poetów, układających słowa. Jego zdaniem
muzyka miała dostarczać przyjemnych wrażeń słuchowych, nie zaś wychowywać i przyczyniać do doskonałości
(ἀρετή
areté
) w każdej sferze życia. Filodemos odrzucał możliwość intelektualnego pojmowania muzyki oraz
według której muzyka ma znaczący wpływ na sferę emocjonalną i etyczną człowieka).
Poetyka
Traktat
O utworach poetyckich
jest wciąż odtwarzany przez badaczy, jako że zachował się w wielu bardzo
zniszczonych fragmentach. Dzieło składało się prawdopodobnie z pięciu ksiąg (niewykluczona jest ich większa
ilość). Filodemos stosował powszechnie znany wówczas podział
[7]
na trzy sfery zainteresowań badacza poetyki:
ποίημα
poíema
(badanie składników wypowiedzi poetyckiej oraz techniki artystycznego ukształtowania różnych jej
odmian), ποίησις
poíesis
(badanie warstwy treściowej utworu jako nośnika informacji, idei i emocji) i ποιητής
poietés
(analiza natury i zakresu kompetencji autora-poety).
Filodemos, podobnie jak w przypadku muzyki, sprzeciwiał się powszechnemu wówczas przekonaniu o dominacji
funkcji dydaktyczno-etycznych poezji nad funkcją estetyczną. Jego zdaniem dzieło poetyckie powinno zachwycać
czytelnika, przedstawiać treści w sposób możliwie atrakcyjny i harmonijny, nie musi być użyteczne, ale ma być
piękne. Uważał, że należy łącznie traktować treści i formę jako nawzajem uzupełniające się składniki dzieła.
Filodemos z Gadary
3
Znaczne fragmenty pracy były polemiką z poglądami innych filozofów. Zachowane szczątki zwojów przedstawiają
krytykę stoickiej
wedle której utwory winne być przede wszystkim oceniane pod względem brzmienia
układu głosek, słów i wyrażeń. Zajmował się prawdopodobnie także genologicznymi poglądami stoików odnośnie
gatunków literackich. Zwalczał przedstawiciela szkoły platońskiej
oceniającego utwory pod
względem użyteczności oraz przedstawicieli szkoły perypatetyckiej:
i
, których kryteria oceny utworu poetyckiego można było zastosować także dla wypowiedzi zapisanych
prozą.
skrytykował zaś za oddzielanie stylistycznych składników utworu od treści i uznanie
twórcy-poety za odrębną kategorię badawczą (jego zdaniem wszystkie trzy kategorie są nierozdzielne). Rozważał też
pojęcie dobrego utworu i dobrego poety.
Epigramy
Filodemos znany był z twórczości
cznej
–
V księga
Antologii Palatyńskiej
[8]
przedstawia 37 utworów
jego autorstwa.
Tematyka epigramów bywa niekiedy śmiała, nie brak w nich zmysłowości, a nawet scen uznawanych za lubieżne.
Widoczna jest duża znajomość kultury hellenistycznej oraz gustu odbiorców. Są one bardzo dopracowane pod
względem treści, kompozycji i stylu i wysoko cenione zarówno w starożytności jak i obecnie.
Marcello Gigante, wyróżnił w życiu Filodemosa 3 okresy: gadareński, ateński i italski, przypisując im poszczególne
utwory epigramatyczne. Do pierwszego, kiedy Filodemos nie był jeszcze epikurejczykiem, zaliczył większość
w oraz wiersze, w których poeta deklarował chęć zakończenia swawolnego żywota i zamierzał się zająć
ważniejszymi sprawami, do drugiego utwór-modlitwę o pomyślne wiatry dla autora podróżującego do
u drogą
morską, do trzeciego pozostałe utwory, w których widoczne jest piętno epikureizmu, niektóre utwory o tematyce
miłosnej jak i drobne epigramy pisane dla zabawy. Większość badaczy odrzuca jednak klucz autobiograficzny,
uważając utwory Filodemosa za zbiór opowieści człowieka dzielącego się swymi przeżyciami i refleksjami
literackimi zdobytymi w różnych okresach życia.
Zobacz też
•
Bibliografia
• Krystyna Bartol, Filodemos z Gadary
–
Literat z Ogrodu Epikura [w:] Filodemos
O muzyce, O utworach
poetyckich, Epigramy
, Prószyński i S-ka, 2002, ISBN 83-7255-134-0
Przypisy
[1] Encyklopedia WIEM podaje rok ok.
/
portalwiedzy.
onet.
pl/
58735,haslo.
html).
[2] Pizon stał się wrogiem
a, oskarżającego go o folgowanie żądzom (
voluptas
) i bycie
. Z tego tylko względu miał przystąpić
do epikurejczyków. Filodemos miał być niejako odpowiedzialny za niedochowanie czystości doktryny Epikura przez swego ucznia i
towarzysza. Cyceron jednak nie jest obiektywnym źródłem (zarzuty wobec Pizona bazowały na osobistych pobudkach) a o samym
Filodemosie Cyceron wyrażał się z uznaniem, podkreślając jego umiejętności poetyckie:
tworzy utwory tak dowcipne, tak kunsztowne, tak
eleganckie, że doskonalej już nie można
.
[3] Zmarł prawdopodobnie po
na pewno nie żył już po
, gdyż
isał o nim wtedy w czasie przeszłym.
[4] Tytuł pracy: Philodemus:
On Poems, Book 1
, Oxford University Press 2001, ISBN 0-19-815041-5, ISBN 978-0-19-815041-1.
/
www.
com/
uk/
catalogue/
?ci=9780198150411)
[5] On Poems V, On Rhetoric I-II, On Rhetoric III.
[6] Zdaniem Annemarie Neubecker zachowane 39 kolumn księgi IV oraz 20 kolumn z początku tej księgi wskazują, że liczyła ona ok. 60
kolumn a przedstawione w niej szczegółowo poglądy stoika
wykluczają równie szerokie opisy we wcześniejszych
księgach. Gioia M. Rispoli w oparciu analizę techniczną (w przybliżeniu jeden zwój to jedna księga) szacuje natomiast łączną liczbę kolumn
na około 452.
Filodemos z Gadary
4
[7] Zapewne zastosowany po raz pierwszy przez
a i rozpowszechniony przez
w dziele
O sztuce poetyckiej
(Περὶ ποιητικῆς
Perí poietikés
).
[8] Była to
redagowana w
u na podstawie wcześniejszych antologii przez
i zachowana w bibliotece
w
.
Linki zewnętrzne
• Wybór epigramów Filodemosa w przekładzie i z komentarzem Krystyny Bartol
/
www.
wiw.
pl/
o_muzyce_filodemos/
epigramy.
asp)
• The Philodemus Project
/
www.
humnet.
ucla.
edu/
humnet/
classics/
philodemus/
philhome.
htm)
(
Źródła i autorzy artykułu
5
Źródła i autorzy artykułu
Filodemos z Gadary
Źródło
Autorzy
: Abraham, Cancre, Cyon, Duży Bartek, Gdarin, LA2, Masti, Nowis, PMG, Syrop
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
/
creativecommons.
org/
licenses/
by-sa/
3.
0/
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
