Fobia społeczna, Fobia społeczna




	Strona startowa Flexicurity - dobra praca dla większej liczby ludzi, systemy zabezpieczenia społecznego Fromm Erich - Zdrowe Spoleczenstwo [ang], Firma (The Firm)1993 .cd1, rożne Fullmetal Alchemist 2 Brotherhood - 40, FullMetal Alchemist 2 Favorite Dishes, Mega Cookbook and Recipes Collection Fine Woodworking 101, papermodels, historica Fine Woodworking 100, papermodels, historica Fairy tales2, filologia angielska, studia Flaki po rzymsku, DOM - CZŁOWIEK I JEGO OTOCZENIE Fenomen+Davida+Icke, HISTORIA MAJÓW zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl divina.keep.pl	Fobia społeczna, Fobia społeczna [ Pobierz całość w formacie PDF ] PRACA POGLĄDOWA ISSN 1643–0956 Jolanta Rabe-Jabłońska II Klinika Psychiatryczna, Katedra Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Fobia społeczna. Rozpowszechnienie, kryteria rozpoznawania, podtypy, przebieg, współchorobowość, leczenie Social phobia. Prevalence, criteria of diagnosing, subtypes, course, comorbidity, treatment STRESZCZENIE W artykule przedstawiono kryteria rozpoznawania fobii społecznej, jej obrazy kliniczne, cechy przebie- gu, etiologię oraz zasady leczenia. Fobia społeczna należy do grupy zaburzeń lękowych. Dotyczy najczęściej 7–8% populacji ogólnej, zwykle ma przebieg chroniczny, w wielu przypadkach pro- wadzi do inwalidztwa, jeśli nie jest prawidłowo le- czona. Najczęściej rozpoczyna się w okresie późnej adolescencji lub wczesnej dorosłości. W rozwoju fobii mają znaczenie zarówno czynniki biologiczne, jak i środowiskowe oraz psychologiczne. U większo- ści pacjentów z tym rozpoznaniem stwierdza się jednocześnie inne zaburzenia psychiczne, przede wszystkim inne zaburzenia lękowe i depresję. Pacjenci z fobią społeczną, szczególnie gdy współistnieją inne zaburzenia psychiczne, narażeni są na wysokie ryzyko nadużywania/uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych oraz popełnienia samo- bójstwa. Właściwe leczenie fobii społecznej polega na: far- makoterapii (leki przeciwdepresyjne — SSRI, RIMA, nowe leki przeciwdepresyjne — wenlafaksyna, TLPD) oraz terapii behawioralno-poznawczej, treningu umiejętności społecznych. ABSTRACT In an article was presented criteria of diagnosing of social phobia, clinical picture, features of course, etiology, and treatment. Social phobia is specific type of anxiety disorders. Prevalence in general population was established on 7–8%, usually have chronic course and very often causes serious invalidisation. Most often the first symptoms develop in adoles- cents or in young adult. In the development of so- cial phobia play role biological, environmental, and psychological factors. The most patients with this diagnosis have other mental disorders: especially other anxiety disorders and depression. Patients with social phobia have high risk of development of alcohol or other psychoactive drug abuse/depend- ence and high risk of suicide. Adequate therapy of social phobia consists with: pharmacoterapy (antidepressants — SSRI, RIMA, TLPD, new antidepressants — venlafaxine) and psy- choterapy (behavioral-cognitive psychoterapy) and social skills trening. Key words: social phobia, epidemiology, clinical picture, course, treatment Słowa kluczowe: fobia społeczna, epidemiologia, obraz kliniczny, przebieg, leczenie Doświadczanie lęku społecznego — obaw przed oceną innych osób — jest zjawiskiem pow- szechnym. Lęk ten kształtuje nasze zachowania w otaczającym świecie, wśród ludzi, i sprzyja proce- sowi socjalizacji. Jeśli jednak jego nasilenie zaburza funkcjonowanie w społeczeństwie, uniemożliwia relacje z ludźmi, realizację planów i ambicji, jest po- wodem cierpienia, to wówczas należy rozpoznać zaburzenie lękowe zwane fobią społeczną. Adres do korespondencji: prof. dr hab. med. Jolanta Rabe-Jabłońska II Klinika Psychiatryczna UM w Łodzi ul. Czechosłowacka 8/10, 92–216 Łódź tel. (0 prefiks 42) 678 36 08 e-mail: jabl@csk.am.lodz.pl Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, 2, 3, 161–166 Copyright © 2002 Via Medica www.psychiatria.med.pl 161 Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, tom 2, nr 3 Fobia społeczna należy do często występują- cych w populacji ogólnej zaburzeń lękowych, pro- wadzących w przypadku istotnego nasilenia obja- wów do poważnych konsekwencji zdrowotnych i społecznych. Szacuje się, że około 5,3 miliona oby- wateli Stanów Zjednoczonych ma objawy tego za- burzenia lękowego. Dane dotyczące rozpowszech- nienia mieszczą się w przedziale od kilku do kilkuna- stu procent populacji ogólnej; najczęściej podaje się, że dotyczą 7–9% populacji [1]. W tabeli 1 przedstawiono zasady rozpoznawa- nia fobii społecznej, oparte na kryteriach amerykań- skiej klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM-IV ( Diag- nostic and Statistical Manual of Mental Disorders-IV Edition ) [2]. W klasyfikacji amerykańskiej wyróżniono 2 pod- typy fobii społecznej, których cechy zamieszczono w tabeli 2. Dla lekarzy niebędących psychiatrami poza wy- mienionymi kryteriami rozpoznawania fobii w iden- tyfikacji tego zaburzenia lękowego może się okazać przydatny zestaw prostych pytań, dotyczących obec- ności najważniejszych objawów. Osoba, która od- powie pozytywnie na wszystkie wymienione niżej pytania lub większość z nich, cierpi najprawdopodob- niej na fobię społeczną. 1. Czy każdego dnia obawiasz się, że zdarzy się coś takiego podczas kontaktu z innymi ludźmi, że wprawi cię to w poważne zakłopotanie? 2. Czy rezygnujesz ze spotkań, bo obawiasz się, że spotkasz nowych ludzi? 3. Czy gdy nieznane osoby patrzą na ciebie, masz kłopoty z oddychaniem, pocisz się i drżysz? 4. Czy zdarza ci się nie przyjść do pracy (szkoły), na spotkanie towarzyskie, bo chcesz uniknąć spot- kania z większą grupą osób? 5. Czy obawiasz się, że możesz się zaczerwienić lub zacząć drżeć podczas kontaktu z innymi osobami? 6. Czy często myślisz, że ludzie bacznie cię obser- wują, sprawdzają, czy nie popełniłeś błędu? 7. Czy nawet gdy rozmawiasz przez telefon, kupu- jesz w sklepie lub jesz w restauracji, czujesz się skrępowany, napięty, przerażony? 8. Czy jeśli czeka cię kontakt z obcymi ludźmi, pu- bliczne wystąpienie, to wiele dni, a nawet tygo- dni wcześniej myślisz o tym, zamartwiasz się, oba- wiasz, odczuwasz chęć uniknięcia tej sytuacji? Tabela 1. Kluczowe objawy fobii społecznej według DSM-IV Table 1. Key symptoms of social phobia according to DSM-IV Objawy fobii społecznej Obawy, że słowa lub działania mogą prowadzić do upokorzenia, zawstydzenia Narażenie lub myślenie o sytuacjach, które są przedmiotem obaw, wywołuje: — lęk — fizjologiczne objawy (drżenie, zaczerwienienie, pocenie się) Obawy te są nieuzasadnione lub nadmierne Unikanie sytuacji będących przedmiotem obaw lub doświadczanie podczas ich trwania silnego stresu i dyskomfortu Problemy społeczne, zawodowe, istotne cierpienie, rosnące wraz z unikaniem, obawy lub lękowe oczekiwanie (lęk antycypacyjny) Fobia społeczna rozpoczyna się zazwyczaj już w okresie dzieciństwa lub dojrzewania, niezwykle rzadko objawy pojawiają się po raz pierwszy u osób starszych. Większość zaburzeń ma początek między 17 a 30 rż. [5]. Zwykle już w szkole pacjenci obawiali się wezwania do odpowiedzi, nawet wówczas, gdy byli znakomicie przygotowani. Przeżywali zawstydze- nie, gdy w domu pojawiali się znajomi. Unikali spot- kania z nauczycielami, szefami, wspólnych posiłków ze współpracownikami. Zaburzenie to pojawia się u młodych osób rów- nie często u obu płci, u starszych występuje dwukrot- nie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Chorzy czują się ciągle oceniani, nieustannie żyją w lęku, że nie wypa- dają dobrze, że popełniają błędy. Na samą myśl o spo- tkaniu z nowymi ludźmi doświadczają kołatania ser- ca, pocą się, przy czym objawy nasilają się wraz ze zbliżaniem się terminu spotkania. Zdarzało się, że już kilka dni wcześniej nie mogli spać, jeść, bolały ich wszystkie mięśnie, pojawiały się kłopoty z koncentracją. Początkowo uważano, że fobia społeczna wy- stępuje częściej u osób z niższych klas społecznych, słabo wykształconych. Ostatnie badania nie potwier- dzają takich cech osób z tym zaburzeniem lękowym. Tabela 2. Podtypy fobii społecznej według DSM-IV Table 2. Social phobia subtypes according to DSM-IV Podtypy fobii społecznej Uogólniona Lęk wyzwala większość interakcji (z wyjątkiem rodziny i /lub ścisłego kręgu przyjaciół) Objawy bardzo nasilone Duże prawdopodobieństwo współistniejących innych zaburzeń psychiatrycznych (w tym osobowości unikającej — wycofanej) Nieuogólniona Lęk w określonych sytuacjach społecznych (np. publiczne zabranie głosu, wystąpienie w roli aktora czy muzyka) [3, 4] 162 www.psychiatria.med.pl Jolanta Rabe-Jabłońska, Fobia społeczna Objawy fobii społecznej mają tendencję do przewlekłego występowania, jeśli nie są prawidłowo leczone. Czasem fobia społeczna występuje rodzinnie. Jeśli objawy fobii społecznej pojawiają się we wcze- snym okresie rozwoju, to nierzadko stanowią poważny problem diagnostyczny. Cierpiący często nie uważają swoich objawów za poważne zaburzenia, tylko za „wy- jątkową wstydliwość” i rzadko korzystają z opieki spe- cjalistycznej, a jednocześnie źle funkcjonują w społe- czeństwie i zaczynają mieć dodatkowe objawy innych zaburzeń psychiatrycznych (najczęściej depresji). Znakomita większość przypadków fobii spo- łecznej (75%) to podtyp uogólniony — oznacza to, że większość sytuacji społecznych może prowoko- wać występowanie lęku i/lub unikania. U 1/4 osób z tym rozpoznaniem stwierdza się typ nieuogólnio- ny, co znaczy, że lęk pojawia się w jednej lub kilku sytuacjach społecznych — najczęściej podczas pu- blicznego wystąpienia, narażenia na ocenę przez in- nych — i prowadzi do unikania tych sytuacji [3–5]. Udowodniono, że osoby z podtypem uogólnio- nym fobii społecznej trzykrotnie częściej cierpią do- datkowo z powodu innych zaburzeń lękowych i dwa razy częściej mają jednocześnie zaburzenia nastroju (depresję) niż osoby z nieuogólnionym podtypem [4]. U osób w okresie pokwitania, u których poja- wia się fobia społeczna, obserwuje się istotnie pod- wyższone ryzyko wystąpienia w przyszłości nasilonej depresji (dużej depresji), trudności w nauce w wyniku istnienia zaburzeń koncentracji i uwagi związanych z lękiem społecznym, a także innych problemów be- hawioralnych oraz nadużywania lub uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Grupą szczególnie narażoną na rozwój uzależ- nienia od alkoholu czy też innych substancji psycho- aktywnych są osoby z fobią społeczną i jednocześ- nie z innymi zaburzeniami psychicznymi. Pacjenci ci gorzej funkcjonują społecznie, zawodowo, częściej korzystają z opieki specjalistycznej i istotnie częściej podejmują próby samobójcze. tycznych, a także z wyuczenia się podobnych zacho- wań. W próbce populacyjnej złożonej z 2000 bliźniąt płci żeńskiej udowodniono udział w powstaniu tej fobii zarówno czynników genetycznych, jak i środowiskowych (np. wydarzenia traumatyczne, odrzucenie) [6–8]. Większość fobii rozpoczyna się nagłym epizo- dem lęku w okolicznościach podobnych do tych, które potem stają się bodźcem stymulującym fobię. Możliwe więc, że niektóre objawy fobii wynikają z procesów uczenia się zachowań i reakcji. Jak wspomniano, fobia społeczna najczęściej pojawia się u młodych ludzi, szczególnie skoncen- trowanych na tym, jakie wrażenie robią na innych osobach [6] (ryc. 1). Współwystępowanie z innymi zaburzeniami psychicznymi (współchorobowość) Fobii społecznej, podobnie jak większości in- nych zaburzeń lękowych, niezwykle często towa- rzyszą objawy innych zaburzeń psychicznych. Z prze- prowadzonych badań wynika, że fobia społeczna, a także uogólnione zaburzenia lękowe, zazwyczaj współwystępuje z co najmniej jednym zaburzeniem lękowym o odrębnym obrazie klinicznym i etiologii i/lub z zaburzeniami depresyjnymi. Zespół badaczy The National Comorbidity Sur- vey (NCS) prowadził badania populacji ogólnej we wczesnych latach 90. w celu oceny współwystępo- wania zaburzeń psychiatrycznych. Badaniami za po- mocą ustrukturyzowanego wywiadu Composite International Diagnostic Interview (CIDI) objęto wów- czas ponad 8000 osób w wieku 18–54 lat. U 14% populacji Stanów Zjednoczonych stwierdzono 59% wszystkich rozpoznanych zaburzeń psychicznych, a 88% wszystkich poważnych zaburzeń psychiatrycz- nych, które pojawiły się w ciągu ostatnich poprze- dzających badanie 12 miesięcy [9–11]. W tabeli 3 przedstawiono rozpowszechnienie różnych zaburzeń psychiatrycznych u osób z fobią społeczną. U ponad 80% osób z rozpoznaniem fobii spo- łecznej stwierdzono zgodnie z wynikami badania NCS dodatkowo inne zaburzenia psychiczne. Fobia spo- łeczna najczęściej współistniała z zaburzeniami de- presyjnymi, które pojawiły się średnio po 11,9 latach od pierwszego wystąpienia objawów fobii społecznej. Przyczyny Zarówno czynniki biologiczne, jak i psychologicz- ne odgrywają rolę w powstaniu fobii społecznej. U wielu pacjentów stwierdzono zaburzenia w zakre- sie układu serotoninergicznego, ale także w zakresie innych neuroprzekaźników (np. noradrenaliny). Pośrednim dowodem świadczącym o zaburzeniach układu serotoninergicznego jest skuteczność leków z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Niekiedy stwierdza się rodzinne występowanie tych zaburzeń, co może wynikać z uwarunkowań gene- Fobia społeczna i duża depresja Depresja bardzo często komplikuje obraz zabu- rzeń u osób z fobią społeczną, szczególnie wówczas, www.psychiatria.med.pl 163 Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, tom 2, nr 3 Czynniki uwrażliwiające na rozwój lęku społecznego Czynniki biologiczne • genetyczne • neurobiologiczne • temperament Czynniki te wzajemnie na siebie oddziałują Czynniki środowiskowe • doświadczenia upokarzające • wychowanie rodzicielskie • uczenie się Czynniki stresowe Czynniki odgrywające rolę w podtrzymywaniu lęku społecznego Unikanie Zamartwianie się Skierowanie uwagi wyłącznie na złe wydarzenia Błędna ocena sytuacji Nastrój Rycina 1. Model powstania lęku społecznego [5] Figure 1. A model of social phobia development [5] Tabela 3. Rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych u osób z fobią społeczną i bez jej objawów [11] Table 3. Prevalence of psychiatric disorders in social phobia patients in persons without social phobia symptoms [11] Rodzaj zaburzeń Odsetek osób Fobia społeczna Brak fobii społecznej Agorafobia 45% 7% Nadużywanie alkoholu 20% 13% Duża depresja 20% 1% Dystymia 15% 3% Nadużywanie innych substancji psychoaktywnych 13% 3% Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne 12% 3% Zaburzenie paniczne 7% 2% Zaburzenia somatyzacyjne 3% 0,5% gdy jednocześnie są obecne objawy uogólnionego zaburzenia lękowego. Tej grupy osób dotyczy podwyż- szone ryzyko wystąpienia depresji w ogóle, ale także istotnie zwiększone ryzyko wczesnego pojawienia się pierwszego epizodu depresyjnego (nasilonej dużej depresji, dystymii) oraz przewlekłego ich przebiegu. 164 www.psychiatria.med.pl Jolanta Rabe-Jabłońska, Fobia społeczna Fobię społeczną poprzedzającą depresję stwierdza się dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn [5]. Wykazano także, że fobia społeczna bardzo czę- sto występuje u osób, u których później dodatkowo rozpoznaje się zaburzenia afektywne dwubiegunowe, schizoafektywną depresję, depresję psychotyczną, jed- nocześnie inne zaburzenia lękowe oraz nadużywanie substancji psychoaktywnych (alkoholu) [5, 12, 13]. Chociaż lęk społeczny zazwyczaj poprzedza depresję, to możliwe jest również pojawienie się go dopiero po wystąpieniu zaburzeń depresyjnych. problemów związanych z alkoholem i substancjami psychoaktywnymi (szkodliwego nadużywania, uza- leżnienia). Ustalono, że mężczyzn z tymi rozpozna- niami charakteryzuje wysokie ryzyko popełnienia samobójstwa. Tę grupę pacjentów cechuje również współistnienie innych zaburzeń psychicznych, szcze- gólnie depresji [5, 15]. Fobia społeczna i inne zaburzenia psychiczne Do innych, często jednocześnie występujących wraz z lękiem społecznym zaburzeń, należą: zaburze- nie afektywne dwubiegunowe, zaburzenie obsesyj- no-kompulsyjne, dysmorfofobia, zaburzenia jedzenia (jadłowstręt psychiczny, bulimia psychiczna), proste fobie [5, 15]. Fobia społeczna i zaburzenie paniczne Współistnienie tych zaburzeń lękowych jest częste. W badaniach klinicznych stwierdzono, że zjawi- sko to dotyczy około 45% pacjentów z fobią społeczną. W większości przypadków najpierw pojawiają się objawy lęku społecznego. Na podstawie przepro- wadzonych badań dotyczących rodzin pacjentów i zdrowych osób autorzy sugerują, że fobia społeczna z zaburzeniem panicznym (napadami ostrego lęku, zazwyczaj z nasilonymi objawami wegetatywnymi i lękowym oczekiwaniem na ich wystąpienie) może być przypadkowym, lecz nieuwarunkowanym genetycznie współistnieniem różnych zaburzeń lękowych [14]. W tej grupie pacjentów stwierdzono także częste jed- nocześnie występujące objawy depresji. Leczenie Leczenie fobii społecznej powinno obejmować zarówno postępowanie farmakologiczne, jak i psy- choterapeutyczne. Leczenie farmakologiczne Wykazano poprawę lub wystąpienie remisji ob- jawów fobii społecznej po stosowaniu trójpierścienio- wych leków przeciwdepresyjnych, na przykład klomi- praminy, imipraminy, inhibitorów wychwytu zwrotne- go serotoniny (citalopram 20–60 mg/d., paroksetyna 20 mg/d., sertralina 50–150 mg/d., fluwoksamina 50–150 mg/d. oraz fluoksetyna 10–20 mg/d.) i RIMA ( reverse inhibitor of monoamino oxidase — moklobe- mid 300–600 mg/d.), natomiast leki z grupy MAO ( monoamine oxidase , np. fenelzyna, nefazodon, tranyl- cypromina), choć dają podobne efekty jak wcześniej wymienione, nie są zarejestrowane w Polsce [16–20]. Preferowane są leki z grupy SSRI ( selective sero- tonin reuptake inhibitor ) lub RIMA ze względu na mniej- sze ryzyko wystąpienia nasilonych działań niepożąda- nych. Z nowych leków przeciwdepresyjnych, działają- cych na układ serotoninergiczny i noraderenergiczny, skuteczna w leczeniu fobii społecznej okazała się wen- lafaksyna [21]. Jeśli nie ma zadowalającej odpowiedzi na leczenie farmakologiczne, stosuje się tak zwane wzmocnienia, na przykład dołączenie odpowiednich dawek buspironu lub bupropionu [22, 23]. Benzodiazepiny (lorazepam, alprazolam) zale- ca się tylko doraźnie, ze względu na szybkie nawra- canie objawów po takim leczeniu oraz wysokie ryzy- ko rozwoju uzależnienia. W przypadku lęku przed wystąpieniami publicz- nymi (tzw. trema) poleca się niektórym osobom przy- Fobia społeczna i zaburzenia związane ze stresem U wielu pacjentów, szczególnie kobiet z fobią społeczną, stwierdzono wcześniejsze zaburzenia związane ze stresem (w przeszłości takie wydarze- nia traumatyczne, jak nadużycie seksualne, fizycz- ne). Lęk społeczny rozpoznawano również istotnie częściej niż w populacji ogólnej u weteranów, któ- rzy byli ofiarami traumatycznych wydarzeń na polu walki. Podobnie u dzieci, które we wczesnym okre- sie rozwoju przeżyły nadużycie seksualne, istotnie częściej w przyszłości stwierdzano objawy fobii spo- łecznej i depresji niż w populacji ogólnej. Wystąpie- nie zaburzeń związanych ze stresem powoduje więc istotny wzrost ryzyka pojawienia się w przyszłości fobii społecznej [5–7, 15]. Fobia społeczna i nadużywanie/ /uzależnienie od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych Jak wcześniej wspomniano, osoby z fobią spo- łeczną stanowią grupę wysokiego ryzyka rozwoju www.psychiatria.med.pl 165 [ Pobierz całość w formacie PDF ] zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl rafalstec.xlx.pl

Wszelkie Prawa Zastrzeżone! Jedyną nadzieją jest... nadzieja. Design by SZABLONY.maniak.pl.

Darmowy hosting zapewnia PRV.PL